ទេសចរណ៍​​ស្រុក​ខ្មែរ: ខេត្តពោធិ៍សាត់

ខេត្តពោធិ៍សាត់ ជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តជុំវិញបឹងទន្លេសាប ដែលស្ថិតនៅភាគខាងលិចបឹង ។ ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ខាងត្បូងជាប់ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ និងខេត្តកោះកុង ខាងជើងជាប់ខេត្តបាត់ដំបង ខាងលិចជាប់ប្រទេសថៃ និងខាងកើតជាប់បឹងទន្លេសាប ។

ខេត្តពោធិ៍សាត់ គ្របដណ្តប់ដោយជួរភ្នំ ជាពិសេសគឺជួរភ្នំក្រវាញ ។ ខេត្តនេះមានផ្ទៃដី ១២.៦៩២ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា និងមានប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅ ៣៦០.៤៩៥ នាក់(តួលេខឆ្នាំ ១៩៩៨) មានចម្ងាយផ្លូវ ១៨៩ គីឡូម៉ែត្រ ពីរាជធានីភ្នំពេញ តាមផ្លូវជាតិលេខ ៥ ។

ខេត្តពោធិ៍សាត់ ត្រូវបានបែងចែកជា ៦ស្រុក និង១ក្រុង រួមមាន ៤៩ ឃុំ-សង្កាត់ និង ៤៩៥ ភូមិ ៖

ក្រុងពោធិ៍សាត់ ប្តូរឈ្មោះពីស្រុកសំពៅមាស (៧សង្កាត់)
ស្រុកភ្នំក្រវាញ (៦ឃុំ)
ស្រុកបាកាន (៩ឃុំ)
ស្រុកកណ្តៀង (៩ឃុំ)
ស្រុកក្រគរ (១១ឃុំ)
ស្រុកវាលវែង (៥ឃុំ)
ស្រុកតាលោសែនជ័យ (ទើបតែបង្កើតថ្មីដោយកាត់យកឃុំផ្ទះរុង ស្រុកភ្នំក្រវាញ ឃុំតាលោ ស្រុកបាកាន និងភូមិកោះស្វាយ ភូមិកោះវត្ត ឃុំខ្នារទទឹង ស្រុកបាកាន) (២ឃុំ)

ទោះបីខេត្តនេះ មិនមែនជាតំបន់ដែលមានប្រាសាទបុរាណសំខាន់ៗក៏ដោយ ក៏ខេត្តពោធិ៍សាត់ពោរពេញដោយប្រវត្តិសាស្ត្រ សង្គ្រាមរវាងសៀម និងខ្មែរ ដែលបានកើតឡើង មុនសម័យអាណានិគមបារាំង ។ ទីតាំងប្រវត្តិសាស្ត្រដែលល្បីល្បាញនោះ គឺផ្នូររបស់ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ។ គាត់ជាវីរបុរសខ្មែរ ដែលបានដឹកនាំ ធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំង និងបានយកឈ្នះ សៀមក្នុងឆ្នាំ ១៤៨២ ។ ភាពល្បីល្បាញនៃការឆ្លាក់វត្ថុសិល្បៈ និងបដិមា ដែលធ្វើពីថ្មកែវ រឹតតែធ្វើឱ្យខេត្តនេះ មានឈ្មោះល្បីល្បាញ និងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ច្រើនទ្វេឡើងថែមទៀត ។

អត្តសញ្ញាណរបស់ខេត្តពោធិ៍សាត់
១. រូបសំណាក់ផ្តិលកែវ (ស្ថិតនៅចំកណ្តាលផ្លូវជាតិលេខ៥ ក្នុងក្រុងពោធិ៍សាត់ ចម្ងាយ ៦.៣គីឡូម៉ែត្រពីសាលាក្រុងពោធិ៍សាត់ )
២. រូបសំណាក់ដើមពោធិ៍ (ស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណវត្តពោធិ៍មានបុណ្យ ក្នុងភូមិដង្កៀបក្តាម ឃុំស្នាមព្រះ ស្រុកបាកាន)

បណ្តារមណីយដ្ឋានសំខាន់ៗរបស់ខេត្ត ៖

១. ក្រុងពោធិ៍សាត់

រូបចម្លាក់ថ្មកែវ
កោះសំពៅមាស

២. ស្រុកភ្នំក្រវាញ

ល្បាក់កំរោញ
ឈើតោក
កោះថាស
កំពង់ហ្លួង
ភ្នំបាក់ត្រា
វត្តស្បូវរីក
ទឹកធ្លាក់អូរដា

៣. ស្រុកក្រគរ

ទឹកធ្លាក់ច្រកល្អៀង

៤. ស្រុកវាលវែង

ចំការ ស្តូបូរី
ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ

៥. ស្រុកបាកាន

បូជនីយដ្ឋានលោកតា ឃ្លាំង មឿង

ប្រវត្តិខេត្តពោធិ៍សាត់

តាមពាក្យពីព្រេងនាយតំណាលថា មានដើមពោធិ៍មួយដើមរសាត់ច្រាសទឹកដ៏ប្លែកអស្ចារ្យ ឃើញដូច្នេះអ្នកស្រុកក៏នាំគ្នាយកខ្សែពួរទៅទាក់ចងតែមិនជាប់ ហើយបន្តរសាត់ដល់កន្លែងមួយត្រង់ខាងមុខទីប្រាសាទព្រះខ័ន ។ រសាត់មកដល់ទីនេះ ព្រះសង្ឃ និងអ្នកស្រុក បានរៀបចំគ្រឿងពលីការបូជាទៀន ធូប ផ្កាភ្ញី ដោយអធិដ្ឋានបួងសួងសុំយាងដើមពោធិ៍ ដើម្បីប្រតិដ្ឋានដាំទុកនៅទីតាំងនោះ ។

ព្រះសង្ឃបានយកខ្សែអំបោះ ៧សសៃទៅចងដើមពោធិ៍ រួចប្រគំភ្លេងពិណពាទ្យថ្វាយដើមពោធិ៍ ស្រាប់តែដើមពោធិ៍នោះ ត្រូវបានអ្នកស្រុកអូសតាមជម្រាលដីឡើងច្រាំងខាងកើតប្រាសាទព្រះខ័ន បានដោយងាយ ។ អ្នកស្រុកក៏ស្រែកអឺងកងឡើងថា "បានការ...បានការ" ហើយទួលនេះបានជាប់ឈ្មោះ "ទួលបានការ" តរៀងមក ដែលបច្ចុប្បន្ន ឋិតនៅខាងកើតវត្តបាកាន ក្នុងទឹកដីស្រុកបាកាន ។

ដោយសារប្រាសាទព្រះខ័ន មានបារមីខ្លាំងពូកែ និងបួងសួងសុំកំណប់ទ្រព្យអ្វីបាននោះ ដំណឹងបានលេចឮដល់កងទ័ពសៀម ដែលនៅក្បែរព្រំដែនស្វាយដូនកែវ និងចង់មកជីកយកវត្ថុមានតម្លៃទាំងនោះ ។ អ្នកស្រុក និងព្រះសង្ឃក៏នាំគ្នាលើកដីពូនលុបប្រាសាទ ក្នុងបំណងលាក់ទុកអាថ៌កំបាំងដោយកដើមពោធិ៍ទៅដាំលើចំហៀងកូនភ្នំ និងប្តូរឈ្មោះមកជា "បាកាន" វិញដែលបច្ចុប្បន្នគេហៅថាស្រុកបាកាន ។

ក្រៅពីខ្លឹមសារដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅកម្ពុជសុរិយាឆ្នាំ២០០៣ ត្រង់ទំព័រ ៦២នេះ នៅក្នុងវចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត ត្រង់ទំព័រ ៧៧៩ បញ្ជាក់ថា ពោធិ៍សាត់ គឺជាឈ្មោះខេត្តមួយក្នុងកម្ពុជារដ្ឋ នៅជាប់ខាងកើតបាត់ដំបង ។ តាមពាក្យដំណាលពីព្រេងនាយថា មានដើមពោធិ៍តូចមួយរសាត់ច្រាសទឹកមកជាអស្ចារ្យប្លែក ហើយគេបានស្រង់ទៅដាំនៅកន្លែងមួយ ។ ដោយហេតុដូច្នេះ ទើបឲ្យឈ្មោះភូមិប្រទេសនោះថា ពោធិ៍សាត់ ព្រោះពាក្យថា រសាត់ និង សាត់ ជាពាក្យតែមួយអាចប្រើជួសគ្នាបាន ។ លុះសំណេរជាយូរអង្វែងមក បានក្លាយជា "ពោធិ៍សាត់" រហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។

បច្ចុប្បន្នសាលាខេត្តពោធិ៍សាត់ស្ថិតនៅផ្ទះលេខ១០១ ភូមិពាលញែក២ សង្កាត់ព្រៃញី ក្រុងពោធិ៍សាត់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។